Ο ξάστερος Ελληνικός ουρανός, εκτός από απολαυστικό θέαμα, αποτελεί και παράθυρο στο Σύμπαν. Δεν είναι παράξενο λοιπόν που η αστροφυσική και αστρονομία είναι από τους ακμάζοντες τομείς της επιστήμης στην Ελλάδα. Όπως όλοι, έτσι λοιπόν και οι αστροφυσικοί, χρειάζονται τα δικά τους «παιχνίδια» ώστε να εκμεταλλευτούν το συχνό στην χώρα μας δώρο της ξαστεριάς και να ξεκλειδώσουν τα μυστικά του Σύμπαντος. Αναφέρομαι φυσικά στα τηλεσκόπια, το μάτι του ανθρώπου στο βαθύ ουρανό. Ας δούμε λοιπόν τα μεγαλύτερά τηλεσκόπια της χώρας μας, με σειρά κατασκευής. Η λίστα αυτή περιλαμβάνει τηλεσκόπια, ενεργά και μη, με διάμετρο μεγαλύτερη από 40 εκατοστά.
1) Τηλεσκόπιο Newall (ΕΑΑ)
Ξεκινάμε το επιβλητικότερο όλων. Το τηλεσκόπιο Newall κατασκευάστηκε στην Αγγλία το 1869, για λογαριασμό του ερασιτέχνη αστρονόμου Robert Stirling Newall, από τον οποίο πήρε κι το όνομα του. Την εποχή κατασκευής του, ήταν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο του κόσμου, και θα κρατούσε αυτόν τον τίτλο έως και το 1873. Δυστυχώς, ο Newall δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει ο ίδιος το τηλεσκόπιο. Ο γιος του Hugh Frank Newall, θέλοντας να δει της δυνατότητες του τηλεσκοπίου να αποδίδουν καρπούς, δώρισε το τηλεσκόπιο στο πανεπιστήμιο του Cambridge, το έτος 1891.
Έως και το 1957 το τηλεσκόπιο φιλοξενήθηκε στο πανεπιστήμιο του Cambridge, και έπειτα δωρίστηκε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) , όπου και εγκαταστάθηκε το 1959, στον λόφο Κουφός της Πεντέλης. Αποτέλεσε το μεγαλύτερο ελληνικό τηλεσκόπιο έως και το 1972. Την δεκαετία του 1980, έχοντας κλείσει περισσότερα από 100 χρόνια προσφοράς στην επιστήμη, το τηλεσκόπιο «δωρίστηκε» στο κοινό, παίρνοντας τον ρόλο κέντρου επισκεπτών, όπως λειτουργεί έως σήμερα.
Πρόκειται για ένα διοπτρικό τηλεσκόπιο, διαμέτρου 62,5 εκατοστών, μήκους 9 (f/15) μέτρων και βάρους 9 τόνων. Είναι τοποθετημένο σε ισημερινή στήριξη γερμανικού τύπου και είναι η απόδειξη ότι κι τα τηλεσκόπια μπορούν να είναι φωτογενή. Περισσότερες πληροφορίες στο: http://www.astro.noa.gr/gr/visitorcenter/penteli/
2) Τηλεσκόπιο Δωρίδης (ΕΑΑ)
Το τηλεσκόπιο αυτό δωρεά του Δημητρίου Δωρίδη, από τον οποίο πήρε κι το όνομα του, αποτελεί από τα πρώτα τηλεσκόπια του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, κατασκευασμένο το 1902. Το τηλεσκόπιο Newall αν και κατασκευάστηκε το 1869, στην Ελλάδα ήρθε το 1959. Έως τότε το τηλεσκόπιο Δωρίδης ήταν το μεγαλύτερο ελληνικό τηλεσκόπιο. Είναι εγκατεστημένο στο κέντρο της Αθήνας, στο Θησείο, 120 μέτρα από το κτήριο Σίνα. Σήμερα αποτελεί κέντρο επισκεπτών του ΕΑΑ.
Το Γαλλικής κατασκευής διοπτρικό τηλεσκόπιο έχει διάμετρο 40 εκατοστά και μήκος 5 μέτρα (f/12.5). Είναι τοποθετημένο σε ισημερινή στήριξη γερμανικού τύπου. Περισσότερες πληροφορίες στο:http://www.noa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=629&Itemid=539&lang=el
3) Αστεροσκοπείο Κρυονερίου (ΕΑΑ)
Ένα από τα πρώτα και μεγαλύτερα κατοπτρικά τηλεσκόπια της Ελλάδος. Το αστεροσκοπείο του Κρυονερίου βρίσκεται στο όρος Κυλλήνη κοντά στον οικισμό του Κρυονερίου Κορινθίας. Το πρώτο στην λίστα μας τηλεσκόπιο που είναι ενεργό επιστημονικά σήμερα κατασκευάστηκε το 1975 και αποτέλεσε το μεγαλύτερο ελληνικό τηλεσκόπιο έως και το 1995. Σήμερα το τηλεσκόπιο αναβαθμίζεται στα πλαίσια του προγράμματος NELIOTA της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) που καταγράφει προσκρούσεις μετεωριτών στην Σελήνη. Εκτός από τον επιστημονικό του ρόλο, το αστεροσκοπείο Κρυονερίου μία φορά τον χρόνο παίρνει και τον ρόλο του κέντρου επισκεπτών.
Με διάμετρο πρωτεύοντος κατόπτρου 1,2 μέτρα αποτελεί μέχρι και σήμερα το 3ο μεγαλύτερο Ελληνικό τηλεσκόπιο. Ο τύπου Cassegrain οπτικός σωλήνας, εστιακής απόστασης 15.5 μέτρων (f/13), είναι τοποθετημένος σε ισημερινή στήριξη γερμανικού τύπου, ενώ έχει και την δυνατότητα για εστία Coudé. Περισσότερες πληροφορίες στο: http://kryoneri.astro.noa.gr/
4) Αστεροσκοπείο Σκίνακα (Πανεπιστήμιο Κρήτης)
Συνεχίζουμε με το δεύτερο μεγαλύτερο τηλεσκόπιο την χώρα μας αυτήν την στιγμή. Αποτέλεσε το μεγαλύτερο Ελληνικό τηλεσκόπιο από το 1995 που κατασκευάστηκε έως και το 2007. Είναι τοποθετημένο στην κορυφή Σκίνακας του Ψηλορείτη. Κατασκευάστηκε και λειτουργεί στο πλαίσιο συνεργασίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και του Max – Plank Institute της Γερμανίας. Το οπτικό μέρος του τηλεσκοπίου κατασκευάστηκε από την Carl Zeiss της Γερμανία, ενώ η ισημερινή στήριξη διχαλωτού τύπου από την Αμερικανική DFM Engineering.
Το τηλεσκόπιο τύπου Ritchey – Chrétien έχει διάμετρο 1,3 μέτρα και εστιακή απόσταση 10 μέτρα (f/7.6). Περισσότερες πληροφορίες στο: http://skinakas.physics.uoc.gr/
5) Γεροσταθοπούλειο Πανεπιστημιακό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.)
Εδώ θα προσπαθήσω να μην μεροληπτήσω, διότι σε αυτό το τηλεσκόπιο προσωπικά κάνω την πτυχιακή μου εργασία. Συνεχίζουμε, λοιπόν, με ένα ακόμα τηλεσκόπιο που φιλοξενείται στην Αθήνα. Το τηλεσκόπιο του Γεροσταθοπούλειου Πανεπιστημιακού Αστεροσκοπείου τοποθετήθηκε στην ταράτσα του τμήματος Φυσικής του Ε.Κ.Π.Α. εντός της πανεπιστημιούπολης στου Ζωγράφου, μετά από δωρεά του Λουκά Γεροσταθόπουλου σε μνήμη της μητέρας του Ασημίνας. Κατασκευάστηκε και εγκαταστάθηκε το 2000 από την Αμερικανική DFM Engineering. Τον Αύγουστο του 2012 έγιναν εργασίες στο τηλεσκόπιο, καθώς και τον θόλο του, με σκοπό να επιτευχθεί η εξολοκλήρου αυτοματοποίηση και ο μέσω διαδικτύου χειρισμός του τηλεσκοπίου και του θόλου, καθιστώντας το το πρώτο, και έως σήμερα μοναδικό, πλήρως ρομποτικό και τηλεχειριζόμενο (μέσω δικτύου) τηλεσκόπιο στην Ελλάδα.
Ο διαμέτρου 40 εκατοστών και εστιακής απόστασης 3,2 μέτρων (f/8) οπτικός σωλήνας είναι τοποθετημένος σε ισημερινή στήριξη διχαλωτού τύπου. Επίσης το αστεροσκοπείο ανοίγει μία φορά τον μήνα για το κοινό, με προγραμματισμένες ομιλίες, ξενάγηση στο τηλεσκόπιο και βραδινή παρατήρηση. Περισσότερες πληροφορίες στο: http://observatory.phys.uoa.gr/
6) Τηλεσκόπιο Αρίσταρχος (ΕΑΑ)
Σε υψόμετρο 2340 μέτρων στο όρος Χελμός βρίσκεται το τελευταίο τηλεσκόπιο της λίστας μας. Το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος του αστεροσκοπείου του Χελμού κατασκευάστηκε το 2007 είναι το νεότερο και μεγαλύτερο τηλεσκόπιο της χώρας μας. Εκτός από τον τίτλο του μεγαλύτερου Ελληνικού τηλεσκοπίου, κατέχει τον τίτλο του μεγαλύτερου τηλεσκοπίου στα Βαλκάνια και του δευτέρου μεγαλύτερου στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Το διαμέτρου 2,3 μέτρων και εστιακής απόστασης 18 μέτρων (f/8) τηλεσκόπιο τύπου Ritchey – Chrétien κατασκευάστηκε από την Carl Zeiss και είναι τοποθετημένο σε αλταζιμουθιακή στήριξη. Περισσότερες πληροφορίες στο: http://helmos.astro.noa.gr/index.html
Τζουγανάτος Λευτέρης
Ενδιαφέροντα Σχετικά Βίντεο:
SPACEGATES 